De Swayambhunath Stupa is de beroemde stupa ten westen van Kathmandu. Het wordt ook wel Monkey tempel genoemd vanwege de vele apen, dus pas goed op je spullen! Dit perfect geproportioneerde monument stijgt door een witgekalkte koepel naar een vergulde torenspits, vanwaar vier iconische gezichten van de Boeddha uitkijken over de vallei in de windrichtingen. De belangrijkste stoepa liep slechts oppervlakkige schade op door de aardbeving van 2015.
De hele structuur van de stoepa is diep symbolisch: de witte koepel vertegenwoordigt de aarde, terwijl de torenachtige structuur aan de top de 13 fasen naar het nirvana symboliseert. De neusachtige kronkel onder de doordringende ogen is eigenlijk het Nepalese getal ek (één), dat eenheid betekent, en daarboven is een derde oog dat het alziende inzicht van de Boeddha betekent.
De basis van de centrale stoepa wordt omringd door gebedsmolens met de heilige mantra ‘om mani padme hum’ (‘gegroet aan het juweel in de lotus’). Pelgrims die langs de stoepa lopen, draaien de gebedsmolens rond als ze voorbij komen. Boven de stoepa wapperen duizenden gebedsvlaggen, met soortgelijke mantra’s, waarvan wordt gezegd dat ze door het windpaard naar de hemel worden gedragen. In sierlijke sokkels rond de basis van de stoepa staan beelden die de vijf Dhyani-boeddha’s vertegenwoordigen. Deze godheden vertegenwoordigen de vijf kwaliteiten van boeddhistische wijsheid.
De vijf Boeddha’s zijn een gebruikelijke onderwerp in mandala’s en zandmandala’s. De ‘dhyani-Boeddha’s’ zijn verbonden aan de gezuiverde elementen aarde, water, vuur, lucht en ether, aan de kleuren blauw, wit, geel, rood en groen en de windrichtingen met inbegrip van het midden.